Tι θα λέγατε για δυο χρόνια διακοπών; ...και σ' ένα φανταστικό κόσμο;

 Μιλώντας για τσέχικο πολιτισμό για τα παιδιά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχάσουμε ένα σπουδαίο ζωγράφο, γραφίστα αλλά προπαντός σκηνοθέτη ο οποίος ήταν από τους πρωτοπόρους του κλάδου του σε παγκόσμια κλίμακα, τον Κάρελ Ζέμαν (Karel Zeman, 1910 - 1989). Σαν ένας από τους πρώτους χρησιμοποιούσε διάφορα ειδικά εφέ.

Ο Ζέμαν σπούδασε διαφήμιση στη Γαλλία και μέχρι το 1936 ζούσε και εργαζόταν στη Μασσαλία. Εκεί για πρώτη φορά γνώρισε και δημιουργούσε κινούμενα σχέδια. Πριν επιστρέψει στην πατρίδα του, ταξίδευε στα Βαλκάνια. Επισκέφτηκε και την Ελλάδα. Ύστερα στην Τσεχοσλοβακία εργαζόταν στην εταιρία Μπάτια στο Ζλίν όπου δίδασκε τη διαφήμιση. Εκεί γνώρισε τους πρωτοπόρους των τσέχικων κινουμένων σχεδίων, την Χερμίνα Τύρλοβα και το ν Έλμαρ Κλος ο οποίος του πρότεινε να ασχολείται μόνο με ταινίες κ’ έτσι ο Ζέμαν το 1943 άρχισε να δουλεύει στο στούντιο κινουμένων σχεδίων στο Ζλίν. 

Το 1945 μαζί με τον αδελφό του τον Μπορζίβοϊ Ζέμαν δημιούργησαν την πρώτη τους ταινία Το Όνειρο των Χρειστουγέννων (Vánoční sen). Μετά γύρισε μερικές ταινίες με μαριονέτες (Βασιλιάς Λάυρα - Král Lávra, Ο κύριος Προκοούκ -Pan Prokouk, Θησαυρός στο νησί των πουλιών - Poklad ptačího ostrova) και το 1948 μια ρομαντική βουβή  ταινία με γυάλινες φιγούρες Έμπνευση (Inspirace).

Το 1955 ξεκινήσει η περίοδος που ο Ζέμαν δημιουργούσε ταινίες στις οποίες συνδύαζε ζωντανούς ηθοποιούς με τεχνικά εφέ, μαριονέτες και σχέδιο. Αυτές ταινίες τον κάνανε παγκοσμίως γνωστό.

Πρώτο έργο από αυτή τη σειρά ήταν Το ταξίδι στην προϊστορία (Cesta do pravěku), στην οποία μια παρέα αγοριών ταξιδεύει στην προϊστορία μέχρι την εποχή που εμφανίστηκε ζωή στη Γη προκειμένου να δείξουν στον μικρότερο παιδί της παρέας πως δημιουργηθήκανε τα απολιθώματα. Τα σκηνικά σχεδίασε ένας άλλος σπουδαίος Τσέχος καλλιτέχνης – ζωγράφος Ζντένιεκ Μπουριάν (Zdeněk Burian) ο οποίος είχε εξειδικευτεί στις αναπαραστάσεις των προϊστορικών ζωών, ανθρώπων και τοπίων. Στην ταινία κινούνται μαμούθ, δεινόσαυροι και άλλα ζώα. Επίσης η φύση αλλάζει όπως προχωρούν τα αγόρια στο χρόνο. Παρόλο που πέρασαν πάνω από 6 δεκαετίες από τη δημιουργία της οι πληροφορίες που μας δίνει είναι σύγχρονες και σήμερα έχουν μόνο τροποποιηθεί σε μερικά σημεία. Και για τα σύγχρονα παιδιά είναι αυτή η ταινία γεμάτη δράση, περιπέτεια και πληροφορίες που δίνονται στα παιδιά με συναρπαστικό τρόπο κ’ είναι και εύκολα κατανοητά και αντιληπτά.

Για την επόμενη ταινία πήρε ο Ζέμαν την έμπνευση στο έργο του Jules Verne (Facing the flag) και το ονόμασε Μια καταστροφική εφεύρεση (Vynález zkázy,1958). Για τα σκηνικά χρησιμοποίησε την πρωτότυπη εικονογράφηση του μυθιστορήματος. Ηθοποιοί λοιπόν κινούνται μέσα στο μυθιστόρημα.

Το επόμενο έργο μπορούσε να χαρεί το κοινό του Ζέμαν το 1961. Η ταινία ο Λόρδος Ψέυτης (Baron Munchausen, Baron Prášil) με σκηνικά και γκραβούρες του Gustave Doré μας ταξιδεύει σε ένα φανταστικό κόσμο και μέχρι και το συμπάν.

Τρία χρόνια αργότερα σκηνοθέτησε την ταινία Ημερολόγιο ενός τρελού (Bláznova kronika), στην οποία σατιρίζει την τρέλα του 30-ετής πολέμου πάνω σε πλάνο των εικόνων του Matthäus Merian.

Το 1967 απολαύσανε οι θεατές την ταινία Κλεμμένο αερόστατο (Ukradená vzducholoď). Το σενάριο βασίζεται σε διάφορα μυθιστορήματα του Βέρν (Δυο χρόνια διακοπές, Μυστιριώδες νησί). Η ταινία είναι γυρισμένη σε στυλ Art Nouveau και τα σκηνικά εμπνευστήκανε από τη Διεθνές έκθεση της Πράγας το 1891.

Μια αντιπολεμική ταινία του Πάνω σε ένα κομήτη (Na kometě) του 1970 πατάει στην ιστορία Hector Servadac πάλι του Βέρν.

Τη δεκαετία 1970 άρχισε να ασχολείται με κλασικά κινούμενα σχέδια και γύρισε 7 μικρές ταινίες για τον Σεβάχ το θαλασσινό. Το θέμα αυτό ύστερα ανέπτυξε σε μια μεγάλη ταινία Παραμύθια των χιλίων και μια νύχτας το 1974.

Μια από τις πιο συναρπαστικές του ταινίες  ήταν πάλι κινούμενα σχέδια βασισμένα στις δικές του εικόνες και σε δικό του κείμενο, γυρίστηκε το 1977 με τίτλο Ο μαθητής του διαβόλου (Čarodějův učeň). Πρόκειται για την ιστορία του Orfried Preussler Ο μύλος του διαβόλου.

Ολόκληρο παραμύθι 

(Μπορείτε να ενεργοποιήσετε τους αγγλικούς υπότιτλους πατώντας το κουμπί "CC" )

Τελευταία του ταινία (1980) είναι πάλι παραμύθι: Για τον Χονζίκ και τη Μαρζένκα.

Οι τεχνικές του Ζέμαν ήταν πραγματικά πρωτοποριακές για την εποχή τους. Και σήμερα όταν οι υπολογιστές δίνουν ακόμα περισσότερες δυνατότητες για τα ειδικά εφέ, οι ταινίες του Ζέμαν δεν έχουν χάσει τίποτα από τη μαγεία τους. Αυτό συμβαίνει, κατά την άποψή μας, διότι ο Ζέμαν πάντα συνεργαζόταν με μεγάλους ζωγράφους ή χρησιμοποιούσε έργα παλιών σπουδαίων ζωγράφων και με αυτό τον τρόπο βλέποντας τις ταινίες του, δεν ταξιδεύουμε μόνο στην εποχή και στον κόσμου του Ζέμαν αλλά και σε άλλους ακόμα πιο μαγικούς τόπους και χρόνους.

Σχεδόν όλες οι ταινίες του Ζέμαν κυκλοφορούν με αγγλικούς υπότιτλους στο youtube.